راهکارهای کاهش مصرف گاز در ایران
مقدمه
در این نوشتار قصد داریم سرفصلها و عوامل کاهشمصرف گاز به همراه میزان حدودی سهم هر عامل را در کاهش مصرف گاز (و حتی دیگر حاملهای انرژی)، بیان کنیم. در جدول انتهای به بیان عمده عوامل (راهکارهای) موثر در کاهش مصرف گاز به همراه میزان سهم هر عامل در کاهش مصرف بیان شده که این میزان سهم، به شرط بهاجرا درآمدن تمامی عوامل معین شده و درصورت عدم توجه به بخشی از عوامل،این درصدها، تغییر خواهد کرد.
سرفصلهای کاهش مصرف گاز
سرفصلهای کلی را ما در اینجا به سه بخش تفکیک و بیشتر به بیان تأثیرات آنها بر یکدیگر تمرکز میکنیم.
حال این سه سرفصلها عبارتند از قیمت، فرهنگ و تجهیزات (تصویر 1). سرفصلها خود از موضوعاتی تأثیر پذیرند به عنوان مثال: قیمت از سیاست و اقلیم هر کشور متأثر است و فرهنگ از مذهب متاثر است.
تصویر 1
قیمت
اصلیترین سرفصل در میزان مصرف هر حامل انرژی قیمت انرژی است که در ایران بخش اعظمی از این مصرف نامتعارف بهخاطر قیمت پایین انرژی (نسبت به دیگر هزینهها) میباشد. سرفصل قیمت به صورت مستقیم به دو سرفصل دیگر و نیز مستقیماً بر کاهش مصرف انرژی تأثیر گذار است (تصویر2). سرفصل قیمت بهقدری مهم است که بهتنهایی بیشترین قابلیت تأثیرگذاری نسبت به دیگر سرفصلها را دارد. حال اگر اهمیت واقعی قیمت را اعمال کنیم تأثیر دیگر عوامل بسیار ناچیز خواهد شد.
در اینجا برای قابلیت مقایسه و تحلیل دیگر عوامل (و با درنظر گرفتن این واقعیت که قیمت انرژی در ایران به راحتی قابل افزایش نیست)، درصد عامل قیمت را، کمتر از واقعیت در نظر خواهیم گرفت (حدود 30 درصد).
فرهنگ
در اینجا “فرهنگ” شامل؛ افکار، رفتارها، عادات و عملکردها میباشد. لازم به دانستن این مراحل است که؛ آموزشها باعث تغییر در افکار شده که باعث بروز رفتارها میشود در نهایت به عادتهای انسانی منتج میشود. حال عادات در بلندمدت فرهنگ را ایجاد مینماید که در این جا فرهنگهایی همچون “قناعت” “احترام بهانرژی” و “صرفه جویی” برای ما نامآشنا است. از این رو فرهنگ سازی فقط با تبلیغات کارساز نخواهد بود و نیازمند دو سرفصل دیگر یعنی قیمتگذاری مناسب و همچنین تجهیزات مناسب، است.
برای عوامل فرهنگی به عنوان مثالمیتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- فرهنگ انجام طراحی مناسب در تهویه مطبوع.
- فرهنگ کنترل دمای محیط با دماپای محیطی[1].
- فرهنگ تنظیم مصرف کننده حرارت با میزان نیاز در زمستان (استفاده از حسگرهای بیرونی[2] تنظیم کننده میزان مشعل با میزان سرما).
- فرهنگ استفاده از انرژیهای سبز[3].
- تجهیزات
سومین سرفصل، “تجهیزات” است.تجهیزات دایرهی وسیعی از ماشینآلات، تجهیزات، تکنولوژی، منابعانسانی و دانش را دربر میگیرد. این عامل به خودی خود، توجیه اقتصادی نداشته و همانگونه میدانیم قیمت انرژی توجیه استفاده از تکنولوژی را تعیین مینماید. حال عامل تجهیزات (تکنولوژی)، خود نیاز به آموزش و صنعتیسازی کاربری انرژی داشته که در بلندمدت با عامل فرهنگ مرتبط خواهد شد.
برای عوامل تجهیزات به عنوان مثال میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیگهای چگالشی[4].
- مشعلهای پیشمخلوط[5].
- دمپرهای دود.
- تجهیزات استفاده از انرژیهای سبز[6].
- تکنسین، طراح و مجری ماهر.
تأثیرگذاری سرفصلها بر یکدیگر
برای بیان بهتر تأثیرگذاری سرفصلها و عوامل بر یکدیگر بهعنوان نمونه به ذکر یک مثال میپردازیم. در طراحی موتورخانههای مدرن سیستمهای سرمایشی و گرمایشی (هیدرونیک مدرن) که علاوه بر نیاز به دانش فنی بهروز، نیازمند تجهیزات مدرن نیز میباشد، وقتی فرهنگ چگونگی استفاده و نگهداری از تجهیزات با تکنولوژی بالا طی آموزشهای مستمر فرهنگسازی شده باشد میتواند توجیه اقتصادی نهایی خود را داشته باشد. در غیر این صورت، با انتخاب ناصحیح و نگهداری نامناسب این تجهیزات، هزینههای دورهی عمر پروژه[7] کاهش یافته و هزینههای ایجاد شده در پروژههای بعدی توجیه پذیر نخواهد بود. حال قیمتگذاری خود هزینهکرد در بخش آموزش را توجیه کرده تا در نهایت بهتوان با نگهداری تجهیزات و صرفهجویی انرژی هزینههای کل کاهش یابد.
یک نمونه از کاهش تأثیر تجهیزات در نبود فرهنگ مناسب استفاده در کشورمان؛ با ورود دیگهای چگالشی در اواخر دهه هشتاد شمسی در ایران با توجه به پایین بودن قیمت این تجهیزات (نسبت به ریال ایران)، استفاده از این تجهیزات به سرعت مورد استقبال عموم قرار گرفت که در آن میان برداشته شدن یارانهی انرژی در انتخاب این تجهیزات توجیهپذیری بالایی برای این تجهیزات پیشرفته نشان میداد. در آن سالها از دیگهای چگالشی در موتورخانههای قدیمی به صورت جایگزینی با دیگ و مشعل قدیمی صورت پذیرفت. درنهایت این تجهیزات جدید که فرهنگ فنی[8] استفاده از این تجهیزات در آن رعایت نشده بود. به سرعت این دیگها به عمری کمتر از یک سوم عمر مفید خود مستهلک شده و با توجه به قیمت حدود چهارصد درصدی این تجهیزات (در آن زمان) نسبت به تجهیزات سنتی باعث افزایش هزینههای پروژهها شدند.
در این مثال عدم استفاده از سرفصل فرهنگ (نبود فرهنگ فنی در طراحی موتورخانههای مدرن) همزمان در بهکارگیری تجهیزات مدرن باعث کمشدن تأثیر نهایی در کاهش مصرف انرژی شد است.
حال با توجه به مطالب گفته شده میتوان به شبکه تأثیرات هر عامل بر دیگر عوامل و نهایتا به میزان تأثیر در نتیجه نهایی دست یافت (تصویر 3).
به عنوان یک نمونهی دیگر از کاهش تأثیر تجهیزات مدرن در نبود تجهیزات مناسب دیگر میتوان به تجهیز مدارس در دهه 80 شمسی به شیرهای دماپا نامبرد که در مدارس به دلیل فلزی بودن و فرسوده بودن سیستم لولهکشی این شیرها حتی به یک سال هم عمر نکردند. لذا وجود یک تجهیز پیشترفته وقتی تأثیر گذار است که تجهیزات کناری آننیز متناسب با آن انتخاب شود.
تصویر 2
عوامل موثر در کاهش مصرف
حال در جدول انتهایی، مجموعهای از عوامل که زیر مجموعه سرفصلهای گفته شده هستند آمده است. هریک، زیر مجموعهی سه سرفصل اصلی: قیمت، فرهنگ و تجهیزات میباشند که میتوانند زیر مجموعه دو یا هر سه سرفصل نیز باشد.
روش محاسبه تأثیر نهایی هر عامل
این عوامل با هم رابطه ریاضی داشته و قابلیت ایجاد یک معادله چند مجهولی را دارد که به دقت و از طریق ریاضی، قابلحل است.
در صورت ایجاد و بررسی عامل مربوط به هر سرفصل میتوان به تشکیل ماتریس (تصویر 3) تأثیرگذاری هرعامل در عامل دیگر پرداخت و از طریق این ماتریس به حل دقیق میزان تأثیر هر عامل در نتیجه نهایی دست یافت که در این مقاله به دنبال روش حل ریاضی این ماتریس عوامل نیستیم.
تصویر 3
نتیجهگیری
باتوجه به مطالب گفته شده، در درجه اول سرفصل قیمت به عنوان اصلیترین عامل و بعد از آن دو سرفصل دیگر باید به صورت همزمان پیگیری شده و تأثیرپذیری آنها در یکدیگر محاسبه و درنظر گرفته شود.سرفصلها و عوامل ذکر شده در جدول زیر باید در تمامی جهات پیگیری کاهش مصرف انرژی و نیز گاز صورت پذیرد تا تأثیرات پایداری در رسیدن به نتیجه ایجاد نماید. استفاده از تبلیغات بهتنهایی و پیگیری هریک از عوامل بدون درنظر گرفتن رشته تأثیرات آنها در یکدیگر، نمیتوان از کاهش مصرف گاز (و هر حامل انرژی دیگری)، به صورت علمی و مؤثر صحبت کرد.
[1]. Room thermostat.
[2]. External probe.
[3]. Green energy.
[4]. Condensing boiler.
[5]. Premix burners.
[6]. Green energy equipment.
[7]. مقالهی “هزینههای دورهی عمر پروژه” مطالعه شود.
[8]. مقالهی “فرهنگ فنی استفاده از دیگهای چگالشی” مطالعه شود.
لینکهای دانلود
راهکارهای کاهش مصرف گاز در ایران رایگان
شماره اثر: 1401116 | ویرایش 3 | 5 صفحه | 814 کیلوبایت
دیدگاهتان را بنویسید