مقدمه:

قبل از شروع به طراحی پروژه‌های معماری و تاسیساتی باید به کلیه هزینه‌های انسانی، انرژیک، ابنیه‌ای و غیره اندیشید. با پیش‌بینی و درنظر گرفتن  تمامی هزینه‌ها، می‌توان تصمیم‌گیری صحیح‌تری داشت. در این‌جا قصد داریم به‌طور خلاصه سرفصل هزینه‌هایی که باید آن ها را درنظر گرفت تعریف کنیم. هدف این است که  بتوانیم به عنوان مشاور و حتی کارفرما، مسیر درستی را برای هزینه‌های جاری و آتی پروژه تخمین‌زده و از اتلاف هزینه‌ها جلوگیری کنیم.

تعریف بهینه‌سازی و مدیریت هزینه‌ها:

بهینه‌سازی هزینه‌ها‌:

به کاهش هزینه‌ها با تمرکز بر حفظ بیشترین راندمان تجهیزات را بهینه‌سازی هزینه‌ها گویند. به عنوان نمونه؛ در یک پروژه سرمایشی از لوله‌های فولادی ارزان که طول عمر مفید 15 سال را داشته باشد استفاده شود ولی در خرید چیلر، چیلری با طول عمر حدود 25 سال خرید شود. در این‌ مثال با خرید چیلر گران قیمت و لوله بی‌کیفیت (ارزان قیمت)، بهینه سازی در هزینه‌ها صورت نگرفته است.

در این‌جا باید به‌جای خرید چیلر گران قیمت، اولویت را به تجهیزاتی که هزینه‌های بیشتری در آینده برای پروژه ایجاد می‌نمایند (خرید لوله‌های باکیفیت‌تر با طول عمر 25 سال)، داد.

مدیریت هزینه‌ها:

بهینه‌سازی هزینه‌ها را مدیریت هزینه گوییم.

البته به اشتباه ممکن است، کاهش هزینه‌ها، مدیریت هزینه تلقی شود. کاهش هزینه‌ها بدون بهینه‌سازی مخصوصاً بدون درنظر گرفتن هزینه‌های دوره‌ی عمر تجهیزات، هزینه‌های بالایی را در آینده برای پروژه ایجاد می‌نماید.

هزینه‌های دوره‌ی عمر دستگاه

هزینه‌هایی که یک سازه تا آخر عمر خود برای انجام مأموریت سازه‌ای و یا تأسیساتی بر ساکنان و مالکان ایجاد می‌نماید را هزینه‌های دوره‌ی عمر گفته و می‌توان به صورت کلی به هزینه‌های زیر اشاره کرد:

1. هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه

1. هزینه‌های خرید تجهیزات، خدمات و لوازم

کلیه هزینه‌های اولیه جهت تجهیز پروژه به سامانه تاسیساتی را هزینه‌های خرید تجهیزات گویند. این تجهیزات شامل تجهیزات اصلی و تجهیزات لازم جهت مراحل اجرا، نصب و راه‌اندازی می‌شود. از هزینه‌های تصمیم‌گیری شامل مشاوره و طراحی نیز در این مرحله می‌توان یادکرد. هزینه‌های ایجاد و یا خرید منابع انرژی نیز جزء این هزینه‌ها می‌باشند.

2. هزینه‌های اجرایی

به اجرت‌ها و دست‌مزدهایی که جهت به اجرا درآمدن طرح هزینه می‌شود هزینه‌های اجرایی گویند. اجرت‌های لازم جهت نظارت بر کارکنان جزء هزینه‌های اجرایی می‌باشد.

3. هزینه‌های نصب

هزینه‌های نصب تجهیزات اصلی و فرعی در بعضی از پروژه‌ها بخش مهمی از هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه را شامل می‌شود. انجام دادن درست این مرحله توسط نیروی انسانی ماهر می‌تواند هزینه‌های نگهداری پروژه را در آینده کاهش دهد.

4. هزینه‌های راه‌اندازی

هزینه‌های راه‌اندازی مانند هزینه‌های نصب تجهیزات در بعضی از پروژه‌ها بخش مهمی از هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه را شامل می‌شود.

2. هزینه‌های نگهداری

هزینه‌های از زمان راه‌اندازی تا انهدام را گویند. هزینه‌های انرژی را می‌توان از آن جدا کرد و بقیه هزینه‌های انسانی و مدیریتی و نیز هزینه‌های کرایه‌ای و تعمیراتی و تعویض قطعات در دوره گارانتی و وارانتی و بعد از آن را شامل می‌شود.

3. هزینه‌های ازکار افتادگی

باید در نظرداشت در صورت از کار افتادن تاسیسات چه میزان به پروژه خسارت وارد خواهد شد. این هزینه در صورت از کار افتادن کوتاه مدت و بلند مدت می‌تواند توجیه پذیر نباشد، لذا در پروژه سعی می‌شود برای بعضی تجهیزات جایگزین درنظر گرفته شود. در پروژه‌های بیمارستانی، ملی، کشوری و نیز پروژه‌های امنیتی ازکار افتادگی تجهیزات به راحتی می‌تواند خسارات جانی نیز درپی داشته باشد که معمولا این نوع پروژه‌ها استانداردهای خود را در طراحی و اجرا داشته که باید رعایت شوند.

4. هزینه‌های مصرف انرژی

هزینه‌های انرژی در تأسیسات از جمله برق، گاز و حتی انرژی‌های سبز باید درنظر گرفته شده و در کوتاه‌مدت و بلندمدت نسبت به تأمین این هزینه‌ها اطمینان داشته و از تأمین بودن این منابع در آینده اطمینان حاصل نمود. برای مبلغ ایجاد شده بابت این هزینه‌ها باید برنامه معلومی داشت. تأسیسات سرمایشی گرمایشی بخش زیادی از سهم انرژی سازه‌ها را به‌خود اختصاص داده و جهت بهینه‌سازی هزینه‌های پروژه بهتر است در این بخش سرمایه‌گذاری دقیق و حتی بیشتری نمود.

5. هزینه‌های محیطی

هزینه‌هایی که بر محیط زیست تحمیل می‌شود از جمله خسارات محیط زیستی و نیز هزینه‌های بازگردان محیط پروژه و اطراف آن به حالت طبیعی اولیه را هزینه‌های محیطی گویند. این هزینه‌ها هم در زمان اجرای پروژه هم در زمان عمر مفید پروژه و حتی بعد از زمان عمر مفید پروژه باید درنظر گرفته شود.

6. هزینه‌های انهدام

کلیه هزینه‌هایی که جمع‌آوری سامانه‌ی قدیمی ایجاد می‌کند را از جمله هزینه‌های نیروی انسانی، اجرت‌ها، کرایه‌ها و بخصوص هزینه‌هایی که به ابنیه وارد می‌شود را هزینه‌های انهدام گویند. این هزینه‌ها باید تا حد ممکن کم بوده و در فاصله زمانی زیادی از راه‌اندازی اولیه تجهیزات داشته باشد. استفاده از تجهیزات و یا اجراهای ضعیف در تأسیسات باعث کاهش عمر تأسیسات می‌شود.

نتیجه‌گیری:

منطق مدیریت هزینه‌ها، در پروژه باید بلند مدت و با توجه به شرایط و اقلیم و امکانات حال و آینده صورت گرفته و از تصمیم‌گیری نسبت به انجام هزینه‌ها بدون درنظر گرفتن هزینه‌های آتی جدا جلوگیری نمود.

امید است با یادگیری خوب مفاهیم مدیریت هزینه و پروژه بتوان هزینه‌های نگهداری پروژه که شامل هزینه‌های دوره‌ی عمر پروژه می‌باشد، کاهش داده و گام مهمی در ارتقاء پروژه‌های کشور عزیزمان برداریم.